Školska slava Sveti Sava: Ne daj Bože da danas zagrmi!

Narodno verovanje kaže da ako na današnji dan zagrmi u državi će se desiti važni i prelomni događaji. Knez Mihailo Obrenović doneo je naredbu o školskoj proslavi Dana Svetog Save u Srbiji, što je bilo regulisano zakonom od 13. januara 1841. godine.

Slava je u to vreme uvedena i na Licej, a od 1864. godine na Univerzitet. Danas nema nastave, ali đaci i nastavnici prisustvuju priredbama, sečenju slavskog kolača, odlaze u crkvu.

Princ Rastko, čije je monaško ime Sava, živeo je od 1169. godine (prema drugim podacima rođen je 1175. godine), do 1236. godine i bio je najmlađi sin srpskog župana Stefana Nemanje. On i njegov otac su iz manastira Hilandara na Svetoj Gori, koji su osnovali krajem 12. veka, upravljali srpskom državom.

Sveti Sava je prevodio Hipokrata i Galena i prikupljao srednjovekovne medicinske zapise, od kojih je nastao “Hilandarski medicinski kodeks”. U Hilandaru je 1198. godine osnovao prvu bolnicu, a u manastiru Studenici, kao prvu u Srbiji, desetak godina kasnije.

Rastko Nemanjić je u Nikeji 1219. od vizantijskog cara Teodora Laskarisa i vaseljenskog patrijarha Manojla i Haritopula izdejstvovao autokefalnost (samostalnost) srpske crkve i srpsku arhiepiskopiju, za čije je središte odredio manastir Žiču.

Bio je neobično vešt i u državno-diplomatskim poslovima, 1208. godine u manastiru Studenici nad očevim telom, koje je preneo sa Svete Gore, izmirio je svoju zavađenu braću Vukana i Stefana. Preminuo je u tadašnjoj bugarskoj prestonici Trnovu 25. januara 1236. godine, na povratku iz hodočašća u Jerusalim, posle jedne diplomatske misije za Bugarsku arhiepiskopiju.

Prema zapisima iz tog vremena, glas o smrti Rastka Nemanjića stigao je u Srbiju dva dana kasnije, 27. januara. Njegove mošti su iz Trnova prenete i sahranjene u manastiru Mileševi 6. maja 1237. godine. Mošti je spalio Sinan-paša 1594. godine na Vračaru, gde se danas nalazi velelepni spomen-hram posvećen Svetom Savi.

Savindan se proslavlja isto kao i sve druge krsne slave, pripremom slavskog kolača, koljiva i vina, i osveštanjem koje obavlja sveštenik. Naročito revnosno Svetog Savu praznuju stočari u Srbiji. Mnogi srpski narodni običaji oko Svetog Save vezani su za stoku i za strah od vukova, tako da se poput svetih Mrate i Aranđela, sveti Sava takođe smatra vučjim pastirom.

Pred Savindan se nije smela stoka terati u šumu, iz straha od vukova, jer bi to za nju bilo pogubno. Ovih dana se ništa nije smelo raditi sa sečivom. Britve nisu otvarane da bi vucima čeljusti ostale sklopljene. A žene nisu smele ništa bojiti u crveno da vuci ne bi klali stoku.Da bi umolili sveca da vukove okrene od njihovog stada, u mnogim krajevima se ovaj praznik proslavlja vrlo svečano i pre njega se postilo sedam dana.

Veruje se da gde je sv. Sava dotakao štapom kamen, tu se pojavljivao izvor sa lekovitom vodom, ο čemu svedoče brojni nazivi lekovitih izvora sa njegovim imenom, kao što je onaj kod manastira Savinac u takovskom kraju, ili Savinac kod Užičke Požege.U takovskom kraju veruje se da su svi vuci psi Svetog Save. U Čačku, majke koje imaju decu školskog uzrasta, spremaju danas žito.

Postoji mnogo srpskih narodnih verovanja vezanih za Savindan, među kojima i to da ako na Svetog Savu grmi, desiće se važni događaji u zemlji. Čak su i stari, paganski narodi, koji nisu znali za istinitog Boga, svojim vrhovnim bogovima (Zevsu, Jupiteru, Indri, Perunu, Toru) davali oblast munje i groma kao po preimućstvu božanske opomene i božanskoga oružja. I taj znak je svako mogao da vidi i čuje, samo ako je hteo da otvori oči i uši.

Grmljavina je na Svetog Savu zabeležena u narodnoj pesmi o početku bune protiv dahija 1804. godine. Poslednja grmljavina na 27. Januar, i to sa sa krupnim snegom, desila se 1995. Mnogi Srbi se još sećaju jer, uskoro iste godine, desila se akcija “Bljesak” i “Oluja” , a posle toga mnogi kažu da veruju da postoji “nesto tamo gore”.